Üstün Zekalı Çocukların Öğretmenlerinin Eğitimi Nasıldır?

ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN ÖĞRETMENLERİNİN EĞİTİMİ

Feyzullah ŞAHİN

Öğretmenlerin Eğitiminin Önemi

Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğünce (2006) öğretmen “Sınıfında bulunan öğrencilerin bilişsel, fiziksel, sosyal, dil, duygusal, kültürel gelişleri açısından tanıyan ve öğrenme biçimlerini, güçlü ve zayıf yönlerini, ilgi ve ihtiyaçlarını bilen kişi” olarak tanımlanmaktadır. Öğretmenlerin temel görevleri ise “Ulusal ve evrensel değerleri benimseyen ve sorunlara çözüm üreten, milli eğitimin ve alanı ile ilgili ders programlarının amaçlarını davranışa dönüştüren, öğrenmeyi öğrenen bireyleri, her bireyin gereksinimlerini de dikkate alarak yetiştirmek” olarak ifade edilmektedir (MEB Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü, 2006).
Eğitim sistemi bir bütün olarak değerlendirildiğinde şüphesiz öğretmenlerin eğitimi öğrencilerin başarısı için en önemli etmenlerden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Öğretmen sınıfında bulunan öğrencilerin bireysel farklılıklarını bilen ve buna uygun öğrenme deneyimleri oluşturan bir liderdir. Öğretmenlerden temel olarak beklenen öğrencinin üstünlüğünü doğru şekilde değerlendirebilmeleri ve geliştirebilmeleridir.
Her öğrencinin ilgi, yetenek ve becerileri birbirinden çok farklıdır. Öğretmenlerin sınıflarında bulunan olası üstün yetenekli öğrencilerin mevcut yeteneklerini fark etmeleri mesleki bilgi ve becerilerle donanımlı olmalarını gerektirmektedir. Aksi takdirde birçok üstün yetenekli birey okullarda fark edilmeden çoğunluk içinde gözden kaçabilirler (Levent, 2011).
Üstün yetenekli öğrenciler akranlarından farklı öğrenme, sosyal ve duygusal ihtiyaçlara sahiptirler. Öğretmenin mesleki yeterlilikleri ve kişilik özellikleri öğrencinin akademik, bilişsel ve duyuşsal gelişimini etkilemektedir (Ford ve Trotman, 2001). Öğretmenlerin üstün yetenekli öğrencilerin farklılıklarını anlayabilmesi, ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve doğru şekilde yönlendirebilmesi için öğretmenlerin de üstün yetenekli olması gerekmemekte, öğretim verdikleri alanlarda uzman düzeyinde yeteneğe sahip olmaları gerekmektedir.

Öğretmenlerin Eğitimi

Üstün yetenekli öğrencilerin öğretmenlerinin eğitimi lisans, lisan üstü, seçim sonrası görev öncesi eğitim, sertifika programları veya hizmet içi eğitimlerle sağlanabilir (Gökdere, 2004). Bu bağlamda, üstün yetenekli öğrencilerin öğretmenlerinin eğitimi konusuna belli başlı bir kaç ülke ile Türkiye’de mevcut durum incelenmiş, aşağıda alt başlıklar halinde sunulmuştur.

Yurtdışı öğretmen eğitimi uygulamaları:

Yurt dışı uygulama örnekleri incelendiğinde öğretmen eğitimlerinin nasıl olması gerektiği hususunda görüş ve uygulama birliği bulunmadığı belirlenmiştir. Örneğin, ABD (Gökdere, 2004), Kanada (Leroux, 2000), İsviçre, İsveç (Persson, Joswig ve Balogh, 2000) ve İsrail’de (Gökdere, 2004) üstün yetenekli öğrencilerle çalışacak öğretmenlerin eğitimine lisans düzeyinde başlanırken; Avustralya, Çin (Gökdere, 2004), Tayvan (Stevenson ve diğer., 1994), Hollanda, İngiltere (Persson, Joswig ve Balogh, 2000) ve Rusya’da (Gökdere, 2004; Persson, Joswig ve Balogh, 2000) lisans eğitiminden sonra başlanmaktadır. Lisansüstü programlar ABD (Gökdere, 2004), Kanada (Leroux, 2000), Avustralya (Akarsu, 2010), Hollanda ve İngiltere (Gökdere, 2004; Persson, Joswig ve Balogh, 2000) gibi ülkelerde mevcuttur. Yukarıda sıralanan ülkelerin hepsinde öğretmen yetiştirilirken seminer veya sertifika programlarına başvurulmaktadır. Öte yandan, İspanya, Portekiz, İtalya, Fransa, Belçika (Freeman, 1992 Akt.:Akarsu, 2010), Hırvatistan, Polonya (Persson, Joswig ve Balogh, 2000), Danimarka ve Yunanistan’da (Mönks ve Pflüger, 2005) ise üstün yetenekli öğrencilerin öğretmenlerinin eğitimine yönelik özellikli herhangi bir çalışma tespit edilememiştir.

Türkiye’de öğretmen eğitimi uygulamaları:

Türkiye’de öğretmenlik programlarında üstün yeteneklilerin eğitimi isimli zorunlu bir ders bulunmamaktadır. Fakat, son on yıl içerisinde  üstün yeteneklilerin öğretmenliğine yönelik iki fakülte açılmıştır. Bunlardan birisi, İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi, bir diğeri ise Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesidir. Söz konusu fakülteler bünyesinde Üstün Zekalılar Öğretmenliği programları mevcuttur. Lisansüstü düzeyde eğitim ise İstanbul ve Anadolu Üniversiteleri bünyesinde sürdürülmektedir.
Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenliği seçimi sonrası - göreve başlamadan önce üstün yetenekli öğrencilerin eğitimi konusunda sistematik olarak sunulan uzun veya kısa dönemli herhangi bir eğitim programı bulunmamaktadır. Aynı durum, sertifika programları için de geçerlidir.

Türkiye’de kamuda çalışan öğretmenlerin tümünün hizmet içi eğitimine ilişkin etkinlikler Milli Eğitim Bakanlığı Hizmet İçi Eğitim Dairesi Başkanlığı’nca planlamaktadır. Söz konusu Başkanlıkça 2002 yılından bu güne hazırlanan yıllık hizmet içi eğitim planları incelendiğinde sınıf öğretmenlerine verilmesi planlanan üstün yetenekli öğrenciler konulu herhangi bir seminer/hizmetiçi eğitim tespit edilememiştir (MEB, 2012, 2011, 2010, 2009, 2008, 2007, 2006, 2005; MEB, 2004, 2003, 2002, Akt.Gökdere, 2004). Ancak, 2006-2009 yılları arasında BİLSEM yönetici ve öğretmenlerinden toplam 392 kişi MEB Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğünce düzenlenen hizmet içi eğitim faaliyetlerinden yararlanmıştır.

Sonuç

Öğretmen yeterliliklerinin tanımlanması ve sınırlarının belirlenmesi, bu mesleğin doğası gereği karmaşık bir nitelik taşımaktadır. Çünkü öğretmenlik mesleği ve öğretmenlerin neleri bilmesi ve yapabilmesi beklentisi sürekli değişen ve dinamik bir özelliğe sahiptir.

Üstün yetenekli öğrencilerin öğretmenlerinin taşıması gereken özellikler iki alt başlık altında sınıflandırılabilir. Bunlar, öğretmenlerin kişilik ve mesleki özellikleridir. Söz konusu alanlarda yer alan özellikler, öğretmen eğitimi veren kurumların eğitim müfredatı ve mezunlarının yeterliliklerine işaret etmesi boyutu ile önem taşımaktadır.