Üstün Zekalılar Yurt Dışında Yapılan İncelemeler

Almanya Federal Cumhuriyeti’nde Yapılan İncelemeler

Üstün yetenekliler alanında yurt dışı örneklerinin yerinde incelenerek ülkemiz için özgün bir yapı oluşturulması amacıyla 15-20 Ekim 2012 tarihleri arasında Almanya Federal Cumhuriyeti’nde araştırma ve incelemelerde bulunulmuştur.

Almanya yönetim şekli cumhuriyet olan bir idari yapıya sahiptir. 2011 yılı insani gelişmişlik endeksine göre Almanya en gelişmiş 9. ülkedir. Kişi başına düşen gelir satın alma gücü paritesine göre 32.255 $ olan Almanya dünyanın en büyük 5. ekonomisidir. Nüfusu 82.162.000 olan Almanya’da ortalama yaşam beklentisi 80,4 yıldır. Ortalama eğitim alma beklentisi 15,9 yıl olup gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH)

% 4,5’i kadar eğitime kamu harcaması yapılan Almanya’da öğrenci sayısı 13.931.000’dir. Zorunlu eğitim 13 yıldır.
Ziyaretin amacı, Almanya’nın üstün yeteneklilerle ilgili yaptığı faaliyetleri, karşılaştığı sorunları, ürettiği çözümleri yerinde incelemek şeklinde özetlenebilir. İnceleme ziyareti kapsamında 11 farklı kurum/kuruluştan yerinde bilgi alınmıştır. Ülkenin idari yapısına bağlı olarak, ziyaret edilen eyaletlerde hatta şehirlerde farklı eğitim uygulamaları tespit edilmiştir. Uzmanlar ve bürokratlar tarafından yapılan sunumlar sonrasında, soru-cevap kısmına geçilerek konunun detaylandırılmasına katkı sağlanmıştır.
 Almanya Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Eğitim Bakanlığı Eğitim Bakanlığı Danışmanı Dr. Ahmet ÜNALAN tarafından Almanya Kuzey Ren Vestfalya eyaletindeki eğitim sistemi hakkında heyetimize bilgi verilmiştir.

Sayın Ünalan,
Almanya’nın federal yapısı nedeniyle eyaletten eyalete bazı farklılıkların olduğunu fakat genel eğitim yapısının benzer olduğunu belirtmiştir.

• Üstün yetenekli çocukların bulundukları sınıflarda/ortamlarda desteklendiklerini belirterek, ayrı eğitim yapılmaması yönünde Eyalet Okul Meclisinin karar aldığını vurgulamıştır.
• OECD Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) sonuçları incelenerek, eğitim ile ilgili bir rapor hazırlanmıştır. Munoz Raporu olarak bilinen bu raporda Almanya’nın eğitim sistemine ciddi eleştiriler getirilmiştir.
• Raporda, eğitim sisteminin çok muhafazakâr olduğu, kast sistemine benzediği belirtilmiştir. Bu eğitim sistemine göre işçi çocuğu işçi olarak eğitilmekte, eğitimli aile çocukları da yüksek eğitim almaları için yönlendirilmektedir. Rapordaki bir diğer eleştiri de Alman eğitim sisteminin kültürel farklılıklara kapalı olması, diğer bir deyişle eğitimde kültürel farklara dikkat etmemesidir.
• İlköğretimden sonra çocuklar Gymnasium (fen lisesi), Realschule (iyi düzey meslek lisesi), Hauptschule (endüstri meslek lisesi) isimli 3 farklı liseye yönlendirilmektedir. Bu lise türlerinden Gymnasium’a (fen lisesi) giden öğrencilerin neredeyse tamamı Abitur (lise bitirme-üniversiteye kabul sınavı) ile üniversiteye devam etmektedir. Ek sınavlarla Realschule ve Hauptschule öğrencilerinin de üniversiteye gitmesi mümkün olmakla birlikte, bu oran Gymnasium’dan üniversiteye giden öğrencilerin oranıyla karşılaştırıldığında çok düşük kalmaktadır.
• Üstün yeteneklilere özgü bir okul bulunmamakta, tanılama bireyin, velinin veya öğretmenin talebi doğrultusunda yapılmaktadır. Tanılanan üstün yetenekli çocuklara akranlarıyla aynı eğitim sistemi içinde zenginleştirilmiş uygulamalar, mümkün olduğunca konu ile ilgili sertifikası olan öğretmenler tarafından verilmektedir. Öğrencilerin üstün yetenekli eğitimi aldığı bilgisi karnesinde yer almaktadır. Bazı şehirlerde tanılanmış öğrencilerin toplandığı bölge okullarına destek amaçlı öğretmenler görevlendirilmektedir.
• Üstün yetenekliler öğretmenliği için ayrı bir lisans programı bulunmamaktadır.
• Okullarda pedagog ve psikolog görevlendirilmektedir.
• Eyalette eğitimle ilgili bir kanun değişikliği yapılması gerektiğinde, Eğitim Kanunu’nun 31’nci maddesi gereğince eğitim alanındaki 74 dernek çağrılıp görüşleri alınmak zorundadır.
• Engelli birey/çocukların eğitimi ayrı okullarda değil, okul bünyesindeki alt seviye sınıflarında (Zonder Schule) gerçekleştirilmektedir.

Düsseldorf Yerel Yönetim Eğitim Dairesi
Düsseldorf Belediyesi Üstün Yetenekli Çocuklar Eğitim Merkezi (Competence Center Begabtenförderung-CCB)’nde Psikolojik Destek ve Teşhis Ofisi yetkilisi Psikolog Dr. Robert HAUKE ile Psikolog Andrea MORİTZ tarafından heyetimize sunum yapılmıştır.

• Merkezin eğitim veren bir kuruluş olmadığı, danışmanlık hizmeti verdiği belirtilmiştir.
• Nisan 1999’da bütün partilerin ortak önergesiyle kurulmuş, 2003’te faaliyete geçmiştir. Merkezde anaokulundan liseye kadar çalışma grupları oluşturulmuştur.
• 2004’ten sonra detaylı programlar uygulamaya başlanmıştır. CCB hizmetleri Düsseldorf’ta ikamet edenler için ücretsiz iken diğer şehirlerden gelenlere ücretlidir.
  Merkez, üstün yeteneklilikle ilgili danışmanlık yapmakta ve tanılama çalışmalarını yürütmektedir. Broşürler ve İnternet aracılığıyla halkın bilinçlenmesini sağlamayı amaçlamaktadır.
• Merkez, tanılama ve rehberlik hizmetini 4 yaşından üniversiteye kadar vermektedir.
• Merkez öğretmenlere hizmet içi eğitim vermektedir.
• Eğitimin bütünsel olarak ele alınması gerektiği belirtilmiş; çocuk, aile, öğretmen eğitimlerinin önemli olduğu vurgulanmıştır.
• Merkeze başvuran tüm çocuklara zekâ testi uygulanmamaktadır. Öğrenci portfolyo (öğrencinin ürün dosyası) bilgileri ve öğretmen görüşleri testin yapılması için ön koşuldur.
• Üstün yetenekli çocuklar ayrı okul ya da sınıflarda eğitilmemektedir. Yeteneklerine göre öğrencilere destek eğitim verilebilmektedir.
• Merkezin temel hedefi çocuğu yetenekli olduğu alanda desteklemektir.
  Tanılama Süreci: Aile okulun yönlendirmesi (kurumsal başvuru) ile Merkeze başvurmaktadır. Çocuğun sahip olduğu potansiyel değerlendirilmektedir. İlk görüşmede iki psikolog değerlendirme yapmakta, değerlendirme sonucunda çocuğun durumuyla ilgili net bir fikir oluşmazsa standardize test (Test Zum Schöpferischen Denken- Zeichnerisch-TSD-Z) uygulanmaktadır.
• CCB’ye bu yıl yapılan 132 başvurunun % 80’i üstün yetenekli tanısıyla zenginleştirme programlarına alınmışlardır. Başvuruların 45’i 2-9 yaş, 87’si ise 9-10 yaş aralığındadır. Ayrıca üçte birini kız çocukları oluşturmaktadır.
• Ücretsiz kamplarda çocuklar için zenginleştirme programları uygulanmaktadır. Ayrıca çocuklara felsefe dersi başta olmak üzere destek dersleri verilmektedir.
• Üstün yeteneklilik; Von Klaus K. Urban ve Hans G. Jellent’in 2009 yılında hazırladığı sözel ve sayısal yetenek esasına dayanan TSD-Z testiyle ölçülmektedir. Çocukların zihinsel üretkenliği belirsiz bir şeklin resme çevrilmesiyle ölçülmeye çalışılmaktadır.
• Öğrencilere kariyer planlaması konusunda rehberlik edilmektedir.
• Müzik ve spor okulları, müzeler, kütüphaneler, yayın organları, eğitim merkezleri ve vakıflar iş birliği yapmaktadır.
• Üstün yetenekli çocuklar, üniversiteden ders alabilmektedir.
• Merkezde 3 psikolog ve 2 sekreterin yanı sıra gönüllüler görev yapmaktadır. “Eyalet Okul Meclisi” özel yetenekli çocuklar için ayrı eğitim kurumu
  açılmaması için karar almış olup eğitim sistemindeki uygulamalar şunlardır:
  1. Okul içinde veya dışında uygulamalı eğitim
  2. Üstten ders alma-üniversiteden ders alma
  3. Sınıf atlama
  4. Sınıf birleştirme
  Otfried Preußler İlkokulu
  Otfried Preußler İlkokulu ziyaret edilmiş ve Müdür Adolf SEITZ tarafından heyete aşağıdaki bilgiler aktarılmıştır:
• 100 öğrencisi olan okul bölgesindeki çocukların tamamına eğitim vermektedir.
• Üstün yeteneklilikle ilgili yaptıkları proje çerçevesinde esnek öğrenim modeli uygulanmaktadır.
• Modelde öğretmen, çocuklarla beraber öğrenen kişi konumuna gelmektedir.
• Ders kitapları konulara göre fasiküllere ayrılmakta, öğrenci, seviyesine göre ders konularından hangisini öğrenmek isterse o fasikülü çalışmaktadır.
• Okulda 1 ve 2. sınıflara birleşik eğitim verilmektedir. 3 ve 4. sınıflara da birleşik eğitim verilmesi için başvuru yapılmıştır.
• Birleştirilmiş sınıf modeli 13 yıldır uygulanmaktadır. Bu uygulamaya önem verilmesinin nedeni birleştirilmiş sınıf sisteminde alt sınıfların üst sınıflardaki öğrencileri örnek almasıdır. Birleştirilmiş sınıflarda öğrenci isterse 1 yıl daha aynı sınıfı okuyabilmekte ya da bir üst sınıfa doğrudan geçebilmektedir.
• Öğrencilere yeteneklerine göre destek eğitim verilmektedir.
• Okul müdürü, Eğitim Bakanlığı tarafından önerilen öğretmenler arasından öğretmen seçmektedir.
• 2003-2007 yılları arasında İmpuls projesi KARG vakfı ile beraber yapılmış, KARG Vakfı maddi desteğin yanında öğretmenlere eğitim vermiştir. Bu projeye dâhil 15 okul bulunmaktadır. KARG vakfına bağlı okullar her yıl bir araya gelerek neler yaptıklarını değerlendirmektedirler.
• Okulda, ders içinde farklılaştırma yöntemi uygulanmaktadır.
• Çocukların genelde tek bir alanda yetenekli olduğunu ifade etmişlerdir. “Üstün yetenekli çocuk” ifadesi yerine “üstün motivasyona sahip çocuk” ifadesini tercih etmektedirler.
• Zekânın tek başına işe yaramayacağını çocukların öğrenmeyi öğrenmeleri gerektiğini vurgulamışlardır.
• Okulda 6 öğretmen görev yapmaktadır.
• Sınıf mevcutları 18-23 kişi arasında değişmektedir. Birleştirilmiş eğitim gören 1 ve 2. sınıfların bir şubesinin mevcudu 21 iken başka bir şube 23 öğrenciden oluşmaktadır.
• Mezuniyet sonrasında öğrencileri takip edecek bir mekanizma bulunmamaktadır.
• Okulda psikolog bulunmamaktadır.

Frankfurt Goethe Üniversitesi Main Kind Enstitüsü
Main Kind Enstitüsü’nde Dr. Thomas DREISÖRNER’den brifing alınmıştır.
Yetkililer yaptıkları bilgilendirme toplantısında aşağıdaki bilgileri aktarmışlardır:

• Enstitü danışmanlık hizmeti vermekte, hizmet bedelinin bir kısmı veliler tarafından karşılanmaktadır.
• Merkez, Frankfurt Üniversitesi Pedagoji-Psikoloji Bölümüne bağlı bir enstitüdür. Başvuranların üçte birinin üstün yetenekli, üçte birinin orta, üçte birini normal gelişim gösteren çocuklar oluşturmaktadır.
• Çocuklar okul tarafından yönlendirilmekte ve merkezden çocuğun okula başlatılması ve/veya sınıf atlatılması konusunda görüş bildirmesi istenmektedir.
• Tanılamada standardizasyonu yapılmış zekâ testi kullanılmaktadır. Test sonucuna göre eğitim önerilmektedir.
• Danışmanlık Merkezi 4 yaşından 18 yaşına kadar yaptığı testler sonucunda ilgili okula öğrenciye sınıf atlatma/hızlandırma ya da zenginleştirme programı uygulanması konusunda önerilerde bulunabilmektedir.
• Danışmanlık Merkezi çalışmalarına üniversite öğrencileri de katılmaktadır.
• Ailelere seminerler verilmektedir.
• Üstün yetenekli olduğu tanılanan öğrencilere uygulanacak zenginleştirme programının içeriğine mentorler karar vermektedir.
• Üniversitelerin eğitim fakültesinde üstün yeteneklilerle ilgili özel bölümler bulunmamaktadır

Deutschhaus Gymnasium Lisesi
Deutschhaus Gymnasium Lisesi yetkililerinden Müdür Norbert BAUR ve Bayan BAUR heyetimize aşağıdaki bilgileri vermişlerdir;

• Üstün yetenekli olarak tanılanan öğrencilere özel sınıflarda ayrıştırılmış eğitim verilmektedir.
• Okulda zekâ ve spor yeteneği olmak üzere iki temel yetenek ayrımı yapılmaktadır.
• Öğrencilerin bütün derslerde başarılı olması durumunda sınıf atlama hakkı tanınmaktadır.
• Üstün yetenekliler için ayrılan özel sınıfın yanında okulda destek eğitimi de verilmektedir.
• Tüm öğrencilere potansiyelleri çerçevesinde eğitim vermek amaçlanmaktadır.
• Okulda psikolog ve sosyolog görev yapmaktadır.
• İlköğretim 8. sınıfta çevre okullardan öğrencileri deneme sınıfında eğitime almakta, kriterleri karşılayanları kabul etmektedir.
• Öğrenciler, öğretmenlerinin tavsiyesi üzerine Gymnasium’da okul psikoloğu tarafından yapılan sınava alınmaktadır. Başarılı olan öğrenciler iki haftalık bir alıştırma eğitimine alınmakta ve gözlem sonucuna göre öğrencinin üstün yetenekli eğitimi alıp almayacağına karar verilmektedir.
• Üstün yetenekli eğitiminde sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte çalışmaya önem verilmektedir.
• Sınavların olduğu dönemlerde spor aktiviteleri/antremanları azalmaktadır. Sporcuların sadece spor alanında değil diğer alanlarda da başarılı olmasını amaçlanmaktadırlar.
•  Okulda eğitim gören öğrenciler hızlı öğrendikleri için ilave programlar önerilmektedir.
• Okul öğrencileri için Abitur (Lise bitirme sınavı) temel amaç olmayıp, öğrencilerin hızlı öğrenmelerine yönelik farklı programlar uygulanmakta ve kişilik gelişimi önemsenmektedir.
• Üstün yeteneklilere eğitim veren sınıflarda gönüllü öğretmenler görevlendirilmekte, 3 kişiden oluşan bu öğretmen grubu içerisinde en az bir erkek bir kadın öğretmen bulunmaktadır.
• Öğrencinin öğretmen seçme hakkı bulunmamaktadır.
• Okul-öğrenci-aile ilişkileri önemlidir.
• Öğretmenler ders verdikleri öğrencilerle ilgili ayrıntılı rapor yazmaktadır. Böylece öğrenci hazırlanan raporda eksiklerini görme şansına kavuşmaktadır.
• Okul bütçesinin büyük kısmı sponsorlar ve aileler tarafından karşılanmaktadır. Okul tarafından bir dernek kurulmuştur. Derneğin üyeleri velilerdir ve ödedikleri aidatlarla öğretmenlere hizmet içi eğitim imkânı sağlanmaktadır.
• Öğrenciler ulaşım ücretlerini kendileri karşılamaktadır. Yapılan görüşmede öğrencilerden biri 250 km uzaktan hızlı tren ile geldiğini ifade etmiştir.
  Avrupa Birliği fonlarından yararlanarak üstün yetenekli çocukların eğitimi alanında faaliyetlerini yürüten EUROPAFELS Platformu Başkanı Magdalena BAUR ise heyetimize platformun faaliyetleriyle ilgili;
• Platformun amacının ebeveynler, öğretmenler, öğrenciler ve ilgili diğer tüm kişiler arasında iletişimin sağlanması ve ortak projeler yürütülmesi olduğunu, böylece Avrupa’da eğitim alanında hoşgörülü ve samimi birlikteliğin sağlanacağını,
• Avrupa’da yaşayan yabancı öğrencilerin toplumla bütünleşme projelerinin 1980’lere uzandığını, platformun faaliyetleri sonucunda göçmen çocukların Alman eğitim sistemine daha kolay uyum sağladığını,
• Avrupa Birliği’nde üstün yetenekli eğitimi ile ilgili projelerde Türkiye ile ortak çalışabileceklerini, ifade etmiştir.

Maria Theresa Lisesi
Maria Theresa Gymnasium Lisesi yetkililerinden Bayan AHRENS, Türkiye Büyük Millet Meclisi heyetiyle aşağıdaki bilgileri paylaşmış, ardından okuldaki öğrencilerle görüşmeler gerçekleştirilmiştir.

• Okul, 6. sınıftan 10. sınıfa kadar üstün yetenekli çocuklara yönelik özel sınıf uygulaması gerçekleştiren bir devlet okuludur.
• Okulda üstün yetenekli çocukların eğitimi için ayrılan özel bir sınıf bulunmaktadır. Bu sınıfa 5. sınıftan sonra öğrenci alınmaktadır.
• 11 ve 12. sınıflarda kredili sistem uygulanmakta, özel sınıf uygulaması kalkmaktadır. Böylece derslerini erken bitiren öğrenciler liseyi erken bitirebilme şansı bulmaktadır.
• İlkokulda yüksek potansiyeli ile dikkat çeken öğrenciler özel yetenek sınıfına seçilmektedir. Seçimde sınıf/ders öğretmenleriyle pedagogların tavsiyeleri etkili olmakta, ocukların kendi yeteneklerini geliştirmeleri için grup çalışmalarına ağırlık verilmektedir.
• “D Sınıfı” olarak adlandırılan sınıfın özel bir öğretmeni bulunmamaktadır. Üstün yeteneklikle ilgili eğitimi olan öğretmen “D Sınıfına” eğitim verebilmektedir.
• 5. sınıfta İngilizce, 6. sınıfta Latince, 7. sınıfta Fransızca eğitimi verilmektedir.
• Zenginleştirme programı çerçevesinde öğrenciler bir sunum hazırlamak zorundadır.
• Öğrenciler, üniversiteden (Ludwig Maximilian Üniversitesi) ders alabilmektedir. Okul, 2 enstitü ile iş birliği içindedir.
• Üniversitelerde üstün yeteneklilikle ilgili lisans programı bulunmamakta öğretmenler seminerlerle desteklenmektedir.