BİLSEM ÖĞRETMENLERİNE GÖRE ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN
SOSYO-DUYGUSAL ÖZELLİKLERİ
Faruk LEVENT
Üstün yetenekli öğrenciler, özellikleri ve gereksinimleri yönünden yaşıtlarından belirgin olarak farklılık gösterir ve kendi potansiyellerini geliştiren farklı eğitsel programlarla desteklenmeye ihtiyaç duyarlar (Feldhusen, 1997; Renzulli, 1999; Clark, 2002; Horn, 2002). Buna paralel olarak, üstün yeteneklilerin eğitimine yönelik programların desteklenmesi için bu öğrencilerin özellikleri ve kendine özgü ihtiyaçları hakkında ortak bir farkındalığın ülke genelinde oluşması gerekmektedir (Stephens, 1998: 15). Üstün yeteneklilerin normal bireylerden farklı olarak sahip oldukları özelliklerinin bilinmesi bu bireylere yönelik politikaların oluşturulması açısından da önem arz etmektedir.
Amerika Birleşik Devletleri’nde 1972 yılında Federal Hükümetin üstün yeteneklilerle ilgili politikasını belirlemek amacıyla hazırlanan ve halen günümüzde pek çok eyalette bu alanın genel standartları olarak kabul edilen Marland Raporu’na göre üstün yetenekliler aşağıdaki alanlardan birinde ya da bir kaçında üstün performans gösterirler:
■ Genel bilişsel yetenek
■ Özel akademik yetenek
■ Yaratıcı ya da üretici düşünce yeteneği
■ Liderlik yeteneği
■ Görsel ve performans sanatlarında yetenek
■ Psiko-motor (devinimsel) yetenek
Maker ve Nielson (1996: 25-27) ise üstün yetenekli bireylerin dört temel özelliğe sahip olduğunu belirtmektedir.
1. Öğrenme: Gözle görünür kolaylıkta ve şaşırtıcı hızda özel anlama yeteneğine sahip olma.
2. Hafıza, Bilgi ve Anlayış: Bilgiyi alma veya beceriyi kazanma, devam ettirme, bütünleştirme ve geliştirme konusunda olağanüstü kapasiteye sahip olma.
3. Problem Çözme: Belli bir amaca ulaşma yolunda engellenme ile karşılaştığında güçlükleri ortadan kaldırma ve meydana okuma konusunda olağanüstü yeteneğe sahip olma.
4. Muhakeme: Alternatifleri ve olasılıkları düşünme konusunda olağanüstü yeteneğe sahip olma.
Levent (2011) tarafından “Üstün Yeteneklilerin Eğitimine Yönelik Görüş ve Politikaların İncelenmesi” başlığında yapılmış olan doktora tezi çalışmasında üstün yeteneklilerin özellikleri bilişsel, sosyo-duygusal ve kişilik özellikleri olarak 3 temel başlık altında incelenmiştir. Bu araştırmada, üstün yeteneklilerin sosyo-duygusal özellikleriyle ilgili alanyazından derlenmiş bilgiler aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır.
■ Duyguları ve hisleri güçlüdür.
■ Duygusal açıdan hassastırlar.
■ Sosyal içerikli konulara çok ilgilidirler.
■ Yaşının üstünde bir olgunluk gösterirler.
■ Adalet duyguları gelişmiştir.
■ Mizah yetenekleri güçlüdür.
■ Güçlü moral (etik) değerlere sahiptirler.
■ Liderlik yönleri güçlüdür.
■ Kendinden büyüklerle zaman geçirmeyi severler.
Aynı araştırmanın nitel kısmında İstanbul Ataşehir Bilim ve Sanat Merkezi’nde görevli öğretmenlerle yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılmış ve elde edilen veriler detaylı bir içerik analizine tabi tutulmuştur. Öğretmenlerin üstün yetenekli öğrencilerin sosyo- duygusal özellikleriyle ilgili aktardıkları ifadeler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
