Amerika Birleşik Devletlerinde Üstün Zekalılar'a Yaklaşım

Üstün yetenekliler eğitiminin en çok tartışıldığı, kuramların, modellerin geliştirildiği, yerel, eyalet ve federal düzeyde pek çok uygulamanın gerçekleştirildiği ülkeler ABD ve Kanada'dır. Konunun gündemin ön sıralarında yer aldığı 1970'li yıllarda nispeten kolayca, yani mevcut uygulamalarda pek fazla değişiklik gerektirmeden üstün yeteneklilerin sorunlarına getirilebilecek ilk çözüm olarak hızlandırma akla gelmiştir. Hızlandırma çocuğun kronolojik yaşını değil, akademik hazır bulunuşluk durumunu dikkate alan bir çözümdür. Hızlı gelişen, çok çabuk öğrenen, yaşıtlarının bir kaç yaş üstünde performans gösteren çocukların normal gelişim hızını izleyen akranları ile aralarını bekleyerek gelişimlerinin önünün kapanması haksızlık olarak yorumlanmıştır. Bu tür sınıf atlama, ders atlama, kredilendirme gibi uygulamalar, çıkan sorunlara çözüm aramak amacıyla değiştirilip dönüştürülerek farklı çözümlere ulaşılmıştır.
Davis ve Rimm'in ( Davis & Rimm, 1998; pp.103-145) hızlandırma ve zenginleştirme-yetenek gruplarını ayırma başlığı altında sıraladığı uygulamalar şöyle özetlenebilir: Anaokuluna ya da ilkokula erken başlama, sınıf atlama, sınıf atlamayıp bazı dersleri üst sınıflardan alma, ortaokul ya da liseye erken başlama, yalnızca sınavına girerek bir dersten kredi alma, lisede iken yükseköğretim programlarına katılma, yükseköğretimde uzaktan öğretim programlarına katılma ve üniversiteye erken başlama.
Hızlandırma programları olumlu ve olumsuz yanları ile üzerinde çok tartışılan konulardan birisi olmuştur. Yapılan araştırmalardan ve okulların deneyimlerinden çıkarılan sonuç, uzman kişilerce ve dikkatli yapıldığı, uygulamada deneme devresi konularak artı ve eksilerin iyi izlendiği durumlarda hızlandırmanın üstün yetenekli çocuğun lehine çalıştığı yönündedir. VanTassel-Baska ( VanTassel-Baska, 1986), her düzeydeki akademik hızlandırmanın üstün yetenekli çocuklarda şu özelliklen geliştirdiğini söylemektedir:
  • Motivasyonun ve okul başarısının ve kendine güvenin artması
  • Zihinsel tembellikten uzaklaşma
  • Mesleki eğitimi daha erken yaşta tamamlama
  • Yükseköğretim maliyetinin düşmesi

Üstün yeteneklilere hizmet sunan bazı programlar arasında yatılı üstün yetenekliler okulları, Internatioal Baccalaureate IB (Uluslararsı Bakalorya), Study of Mathematically Precocious Youth and Talent Search SMPY ( Matematikte Üstün Yetenekli Geçlerin incelenmesi ve Yetenek Havuzu Oluşturma Projesi) gibi seçenekler de yer almaktadır. Üstün yetenekliler için Lousiana, Indiana, llinois, Texas ve Güney ve Kuzey Carolina'da açılan okullar, matematik ve fen ağırlıklıdır. Bu okullar üniversite kampüslerinde yer almakta ve seçilerek kabul edilen öğrencilerine zengin bilim ve sanat olanaklarının yanısıra çeşitli sosyal, kültürel ve sportif etkinlikler sunmaktadır. Uluslararsı Bakalorya Programı da içinde ülkemizin de bulunduğu pek çok ülkede üstün akademik performans gösteren öğrencilere iki yıllık iddialı bir program sunmaktadır. Uluslararası saygınlığı ve kabul görmüşlüğü olan IB diplomasını alabilmek için, öğrenciler merkezi yazılı sınavlardan geçmek ve bağımsız bir özgün araştırma raporu sunmak zorundadır. John Hopkins Üniversitesinde kurulmuş olan Center for Talented Youth CTY, öncelikle yedinci sınıftaki çocuklar arşından matematikte çok üstün başarı gösterenleri yakalamak amacıyla yola çıkmıştır. Programa seçilen öğrenciler, yaz programına katılmakta ve matematikte hızlandırmaya yönlendirilmektedir. CTY başka ülkelerde de, örneğin irlanda'da Dublin Üniversitesi'nin mali desteği ile benzer bir merkezin kurulmasında (Ireland Center for Taleted Youth ICTY) işbirliği yapmaktadır. (Gilheany, 1995; pp: 200-209)

Davis ve Rimm'in yukarıda sözü edilen sınıflamasında zenginleştirme ve gruplama başlığında bir dizi etkinlik yer almaktadır. Genel olarak tüm zenginleştirme etkinliklerinin amacı şöyle özetlenmektedir.(Davis & Rimm, 1998; pl 22)

  • Temel becerilerde yaşa değil, ihtiyaca bakarak erişiyi yükseltme 
  • Mevcut müfredat programının ötesine geçen içerik ve kaynaklar
  • Çeşitli disiplin ve konulara açılma
  • Derinlemesine incelemeler de dahil olmak üzere öğrencinin kendi seçtiği içerik üzerinde çalışması
  • Kuramla, genellemeler ve uygulamaları içeren karmaşık ve üst düzey konular
  • Yaratıcı düşünme ve problem çözme
  • Üst düzey düşünme becerileri, kritik düşünme, kütüphane ve araştırma becerileri
  • Kendini anlama ve ahlak gelişimini de içeren duyuşsal gelişim
  • Akademik motivasyonun, kendini yönlendirme becerilerinin gelişimi; mesleki beklentilerin yükselmesi.
Bu amaçlara yönelik etkinliklerden en yaygın olarak kullanılanların başında bağımsız inceleme, bilimsel araştırma ve sanatla ilgili projeler gelmektedir. Bunlar genel eğitimin bir parçası olarak okul ya da öğretmenlerce yönlendirilen etkinliklerdir. Okulun içinde ya da dışında öğrenme merkezleri, matematik merkezi, bilim merkezi, sanat merkezi, öğrenme kaynakları merkezi devreye sokulabilir. Geziler, Cumartesi Programları, yaz okulları, müzik, dil, sanat ve bilgisayar kampları da zenginleştirme kapsamında anılmaktadır. En etkili zenginleştirme yollarından birisi yetişkin usta öğreticilerin (mentorların) devreye sokulmasıdır. Okul ya da aile tarafından seçilen bu usta profesyonel kişiler, çocuğa yalnızca ellerinin altındaki işi en iyi nasıl yapacaklarını öğretmekle kalmayıp, onların kişilik gelişimine, çalışma disiplini ve uygun alışkanlıklar geliştirmelerine ve sürecin paylaşılmasından zevk almalarına varan katkılarda bulunabilmektedir.
Her ne kadar üzerinde tartışılmış olsa da üstün yeteneklilerden oluşan farklı gruplamalar ABD'de de yaygınlık kazanmaktadır. Bunlar üç ana başlık altında şöyle özetlenmektedir ( Davis & Rimm, 1998; p]36):

1. Tam zamanlı homojen sınıflar

Magnet okullar
Üstün yetenekliler için özel okullar
Özel kurumların açtığı okullar
Okul-içinde-okul uygulamaları

2.Tam zamanlı heterojen sınıflar

Normal sınıfla birleştirilmiş başka sınıf öğrencileri
Normal öğrencilerle birleştirilmiş üstün yetenekliler grubu
Normal öğrenciler arasına katarak farklılaştırılmış öğretim sunma

3.Yarı-zamanlı ya da geçici gruplamalar             

Dersten çıkarıp başka mekana götürme           
Kaynakların bulunduğu mekana götürme         
Özel sınıflar
Klüp etkinlikleri
Sınıf birincilerine (onur öğrencilerine) özel programlar

ABD'de okulların ve merkezlerin yanısıra ana-babaların oluşturduğu destek grupları, dernek ve vakıflar da üstün yeteneklilere yönelik yaz okulları, "mentor" larla çalışma ve zenginleştirme programları gibi etkinlikler düzenlemektedir. Bu tür kuruluşların önde gelenleri arasında Council for Exceptional Children (Üstün Yetenekli Çocuklar Konseyi), National Association for Gifted Chidren ( Üstün Yetenekli çocuklar Derneği) ve MENSA bulunmaktadır. Ayrıca, Connecticut Üniversitesinde konuşlanan ve ABD Eğitim Departmanı Eğitim Araştırma ve iyileştirme Ofisine bağlı bir National Research Center on the Gifted and Talented (Ulusal Üstün Yetenekliler Araştırma Merkezi) vardır. Bu merkez, ülke çapında politikalar geliştirmek, kuramsal ve uygulamalı araştırmaları desteklemek ve yönlendirmek; bilginin toplanmasını, işlenmesini ve yayın yoluyla dağıtımını sağlama öncü ve deneysel uygulamalara fırsat vermek gibi işlevlerinin yanısıra, üstün yeteneklilere yönelik zenginleştirme etkinlikleri de düzenlemektedir.

ABD'de bazı üniversiteler bünyesinde araştırma, eğitim etkinlikleri ya da öğretmenlere hizmet-içi eğitim sunan merkezler vardır. Bunlar arasında Connecticut Üniversitesi'nin CONFRATUTE Programı, Perdue Üniversitesi'nde GERI Gifted Education Research Institute (Üstün Yetenekliler Araştırma Enstitüsü), College William & Mary 'de Center for Gifted Education (Üstün yetenekliler Merkezi), University of Washington'da Center for Capable Youth (Yetenekli Gençler için Merkez), sayılabilir.



  FACEBOOK YORUMLARI