Türkiye’de genel eğitim okullarında tanılamanın temel amacı destek eğitim hizmetleri sağlanması amacıyla üstün yetenekli olanların belirlenmesidir. Destek eğitim kapsamında Bilim ve Sanat Merkezleri okul dışı zamanlarda hizmet vermektedir. Tanılama işlemleri ile bu merkezlere kayıt yaptıracak bireyler belirlenmektedir. Dolayısıyla tanılanmaya yönelik işlemler zihinsel alanda üstün olanlarla sınırlıdır.
BİLSEM’lerce yürütülen tanılama uygulaması BİLSEM Yönergesinde (MEB, 2007) belirtilen esaslara göre sürdürülmektedir. Yönergede başvuru, aday gösterme, test etme ve karara varma aşamaları izlenmekte ve bu aşamaların nasıl gerçekleştirildiği şu şekilde açıklanmaktadır:
Başvuru aşaması:
İl'de bulunan bilim ve sanat merkezince, değerlendirme için başvuruda izlenmesi gereken adımları içeren açıklama ve olası üstün yetenekli bireyleri aday gösterme formları her öğretim yılının ekim ayı içerisinde İl genelindeki tüm ilköğretim birinci kademe okullara duyurulur.
Aday gösterme aşaması:
Merkezlere, üstün yetenekli çocuk/öğrencileri belirlemek amacıyla okul öncesi eğitimi çağındaki çocuklar için veliler veya okul öncesi eğitim kurumları öğretmenlerince, ilköğretim çağı öğrencileri için örgün eğitim kurumu sınıf ve şube öğretmenlerince, ortaöğretim öğrencileri için sınıf rehber öğretmenler kurulunca aday gösterilir.
Aday gösterilecek okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim çağındaki çocuk/öğrenciler için, her öğretim yılının ekim ayı içinde Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan gözlem formları, il ve ilçelerde bulunan okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarına, merkez tarafından gönderilir.
Bu gözlem formları;
- Okul öncesi eğitimi çağında olup herhangi bir okul öncesi kurumuna devam edemeyen 3-6 yaş grubu çocukların velilerince,
- Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 3-6 yaş grubu çocuklar için okul öncesi öğretmenleri veya velilerince,
- İlköğretim kurumlarında 1–5 sınıflar için sınıf öğretmenleri; 6–8 sınıflar için şube öğretmenler kurulunca,
- Ortaöğretim kurumlarında sınıf rehber öğretmenler kurulunca doldurulur.
Aday göstermede sürecinde bir diğer yöntem Öğretmenler, kurullar, veliler ve Rehberlik ve Araştırma Merkezleri üstün yeteneğe sahip olduklarını gözlemledikleri çocuk/öğrencileri aday gösterirler.
Ön Değerlendirme:
Örgün eğitim kurumlarınca aday gösterilen öğrencilerin gözlem formları, tanılama komisyonunca değerlendirilir. Değerlendirme sonucuna göre grup taramasına alınacak öğrenci listeleri okullarına veya velisine bildirilir.
Test etme aşaması:
Bu aşama iki bölümden oluşmaktadır. Birinci aşamada grup zekâ testi, ikinci aşamada bireysel zekâ testi uygulanır. Grup zeka testi olarak, rehberlik araştırma merkezlerinde -MEB yetkililerince sertifikalandırılmış öğretmenlerce- “Temel Kabiliyetler Testi (7-11 Formu)” uygulanmaktadır. Ön değerlendirme sonucunda grup taramasına katılması uygun görülen öğrenciler grup taramasına alınır. Grup taramasında yeterli performans gösteren öğrenciler bireysel incelemeye alınır. Bireysel incelemede, “Weschler Zeka Testi (WISC-R)” kullanılmaktadır. Bireysel değerlendirme sonucuna göre bireyin zihinsel alanda üstün yetenekli olup olmadığı sonucuna varılır.
Karar verme aşaması:
Bireysel inceleme ve değerlendirme sonuçlarına göre sıralanan öğrenci listesi MEB Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğüne gönderilir. Genel müdürlükçe yapılacak değerlendirme sonucunda Merkeze katılımı uygun bulunanların isim listesi Bakanlık yetkililerince onaylandıktan sonra ilgili BİLSEM’e gönderilir.
