Öncelikle üstün zekanın bir kültürel terim olduğunu söylemek gerekir. Zaten istatistiksel olarak üstün zekanın bir tanımı yoktur.. Dünyaca tanınan yüksek IQ’lu insanlarından oluşan uluslararası Mensa topluluğunun zorlu testleri dahi üstün zekalılığı değil yetenek ve yaratıcılığı en üst seviyedeki %2’lik dilimi tanımlar. Eğitim dünyasında en yaygın kullanılan terimki politik olarak da doğrudur- “üstün zeka”dır. Bir çok okulun “üstün zeka ve üstün yetenekliler için” programları var ancak kaç tane çocuk gerçekten üstün zekalı ve üstün yetenekli olarak tanımlanır? Ulusal Üstün Zekalı Çocuklar Birliği (NAGC)’ne göre, Amerika’daki çocukların %6’sı üstün zekalı olarak tanımlanmaktadır. Diğer uzmanlar bu oranı fazla iyimser ve cömert olarak değerlendirmektedirler. Devler okullarını halk düzeyinde geliştirmeye kendini adayan bir organizasyon, kuruluş olan StudentFirst kurucusu ve CEO’su Washington devlet okul sisteminin bir önceki bakanı Michelle Ree’ye göre üstün zekalı çocuklar ortalama bir sınıfta nadir olarak bulunurlar, hatta hiç olmayabilir. Şöyle devam etmektedir:”Benim kızım üstün zekalılar ve yetenekliler sınıfında okuyor. Onun seviyesindekilerin %20’si bu sınıfta. Hımmm nüfusun %20’si üstün zekalı değil”. Özel sınıfların başlaması anaokulundan itibaren dahi başlatılabilir. Değerlendirmeler ve bu değerlendirme sonucuna göre sınıfa devam veya ayrılma ise genellikle hem çocuğun gözlenmesi, “okul yeteneği” olarak yaygın kullanımı olan değerlendirme sonuçları hem de mantık yürütme becerileri testleriyle yapılmaktadır. Bazı aileler ise çoğunlukla IQ testi ile üstün zekalı çocukları belirlemek için çocuk psikologlarının yardımlarına da başvururlar.
Zeka Testleri Neyi Ölçer? Üstün Zekalılar Nasıl Tespit Edilir?
Devlet ilkokullarında yapılan standart testler, devlet-eyalet tarafından öğrenmesi zorunlu olan (resmi müfredat) konuların ne kadarının öğrenildiğini ölçmektedir. IQ testleri ise diğer yandan daha çok mantıksal ve tümevarımsal yetenekle ilgilidir. “IQ Answer” kitabının yazarı, Amerikan Mensa’nın danışman psikoloğu Dr.Frank Lawlis IQ testleri hakkında şöyle demektedir: “IQ testleri problemleri çözmede çocuğun yeteneğini ölçer. Sonuçlar çocuğun bu konuda ne kadar pratik yaptığını göstermektedir… benzer bir problemi çözme şansına ne kadar sıklıkta sahip olduğunu göstermektedir.” Ancak yine de uzmanlar her iki test türünün de (Standart testler ve IQ testleri) çocuğun doğru yeteneğinin zayıf göstergeleri olabileceğini kaydetmektedirler. Show Me How! Building Your Child's Self-Esteem Through Reading, Crafting and Cooking (Bana nasıl olduğunu göster! Çocuğunuzun özsaygısını okuyarak, el becerisini geliştirerek ve yemek pişirerek oluşturma) adlı kitabın yazarı, anaokulu öğretmeni Vivian Kirkfield ise bu konuda:”Çocuk iyi bir gece uykusu alamadıysa veya hastalanıyorsa ne olacak? Belki odası çok sıcaktır ya da yanındaki çocuk onu rahatsız ediyor ve dikkatini dağıtıyordur” demektedir. Ulusal Eğitim Kurumu Başkanı, Dennis Van Roekel ise “Standart testler öğrenci başarısının tek ölçüsü olarak kullanılıyor ve asla tek ölçü olarak kullanılmamalıdır.” diye eklemektedir. Yine:”Yalnızca bir tane testteki performans çocuğunuz hakkında aslında çok az bilgi verir. Aileler ve öğretmenler olarak hepimiz de biliyoruz ki çocuklarımız bir test sonucundan daha fazla anlama gelmektedir, çocuğumuz sadece bir test sonucundan ibaret değildir. Yani; testler değerlendirme araçlarından sadece bir tanesidir. Bir evi inşa etmek için çekice ihtiyacın var mı? Evet, fakat sadece çekiç kullanarak bir ev inşa edemezsiniz” diye ekliyor Van Roekel.
Mensa danışmanı Lawlis bile yüksek IQ skorunun gelecekteki başarı hakkında ne kadar öngörüde bulunacağı konusunda sınırlı olduğunu itiraf etmektedir. Ancak testlerin neleri aydınlatamayacağı konusunda bize daha fazla yardımcı olabilir: okul ve hayat başarılarında hayati olan özellikler başkalarının bakış açılarını anlama yeteneği (empati), öz-kontrol ve kararlılık. Erken bilişsel gelişim hakkında kapsamlı bir araştırma yürütmüş olan Brenneman ise:”Anaokulu öğretmenleri bu gibi akademik becerilerden ziyade sosyal ve duygusal becerilerde geride olan çocuklar hakkında daha çok endişe duymaktadırlar. Bu matematik, fen bilimleri ve dil becerilerinden daha başka bir şeydir.” yorumunda bulunmaktadır.
Üstün Zekalıların Anne Babası Olmak
Steve Jobs’u evlat edinen babası ona oyuncak olarak ilkel bir elektronik devre yapmayı öğretti. Muhtemelen Jobs zamanın nasıl geçtiğini hayal bile edemezdi. Belki de hepimizin mucizeler yapacak kapasitesi vardır. Mensa Danışmanı Lawlis, zekayı %49 genetik, %51 çevresel uyaranlar olarak tanımlamaktadır. Diğer uzmanlar bunu kabul etmektedirler, hatta aksine çevrenin (ailesel etki olarak düşünebilirsiniz) eşik bir öneme sahip olduğunu düşünmektedirler. Rhee: “Zeki çocukların anne karnından zeki olarak doğduklarını tahmin ediyoruz. Fakat şunu defalarca gördüm ki, bir çocuk süperstar olacak diye düşünüyorsun ama olmuyor veya başarısız olarak gördüğün bir çocuk ise harika şeyler yapıyor” demektedir. Brenneman’ın işaret ettiği gibi zor bir karar, zeka genetik olabilir veya sizden de öğreniyor olabilir. Önemli olan çocuğunuzun sadece daha iyi not almakla kalmayıp öğrenme konusunda daha fazla isteğinin olması için neler yapabilirsiniz?
Üstün Zeka Nasıl Geliştirilir?
Konuş, Konuş, Konuş
Çocuğunuza “Dondurma almak için sahile giderken yolda dursaydık ne olurdu?” gibi açık uçlu sorular sorun. Bu tarz sorular çocuğun ne bildiğini yansıtmasına ve düşünme sorunlarını söylemesine yardım eder. Bu tarz soruları anlamak için çok küçükse endişe etmeyin, aynı şekilde ona yakın daha gelişmiş, sofistike kelimeleri kullanmaktan çekinmeyin diye bildirmektedir Brenneman. Çocuk belki onları anlamayabilir, ancak kelime bağlam içerisinde birkaç kez kullanılırsa kelimelerin anlamını tahminde bulunacaktır. Newyork Seaford’ta bir baba, John Shotter 2 yaşındaki oğlu Jack ile konuşmayı günlük aktivitelerin içinde en öncelikli işi olarak yapmaktadır. “Biz aletleri konuşuyoruz! T cetvelinin, matkabın, ölçme şeridinin ve çekicin nasıl çalıştığını oğluma gösteriyorum.” Jack’in annesi Melissa hanım ise sonuçların çok etkileyici olduğunu ifade ediyor: “Doğrusu alçıpan, dolgu alçısı, mobilya örtüsü de dahil her aletin adını biliyor. Aynı zamanda tornavidayı sağa-sola çevirmeyi, boya renklerini, ölçüm yapmayı da öğreniyor.”
Oku, Oku, Oku
Araştırmalar sürekli gösteriyor ki kitaplara erişebilme ve kitap okuma süresi okul başarısının yordayıcısıdır. Ulusal erken okur yazarlık kuruluşu Jumpstart’ın program şefi Kim Davenport: “Okumak beyni bağlantılar kurmaya teşvik eder ve dünya hakkında bilgi altyapısını inşa eder. Okuma bütün öğrenmelerin temelidir ve çocuğa matematik ve fen bilimlerinin de olduğu bütün alanlardan bilgiyi özümsemeyi ve uygulamayı mümkün kılar.” demektedir. İyi okuma alışkanlığı çocuğa bir üstünlük, avantaj sağlayabilir. Davenport:” Çocuğun ailesini keyif için okurken görmesi okumayı sevdirici hale getirecektir.” diye eklemektedir. Çocuğunuzu sizinle birlikte okuması için kanepeye davet edin. Kitapları sepetlerde, raflarda ve kahve masalarında tutun. Ne okuduğunuzu çocuğunuzla paylaşın ve sizde aynısını ondan yapmasını isteyin. Bu sadece diyaloga teşvik etmeyecek aynı zamanda onun kelime hazinesini ve anlamasını da geliştirecektir.
Sonuçları Övün
İstikrarlı olmak çocuğunuzu öğretmenlere ve idarecilere sevdiren bir özelliktir. Rhee :” Kültür olarak çocuklarımızı çok meşgul etmek bizi iyi hissettiriyor ve onları iyi hissettirecek zamanı dikkate almıyoruz. Benim çocuklarım futbol oynuyorlar ve pis kokuyorlar. Ancak odalarını dolduran kupalarla ve kurdelelerle değerlendirme yaparsam, bir sonraki Mia Hamm’leri (ödüllü kadın futbolcu) burada, evimde göreceğimizi düşünürsünüz” demektedir. Çocuğunuza en iyisi olduğunu sürekli söylediğinizde başarısızlığı kabullenmek zor gelir. Bu çocuklar okula gidip bir problemle karşılaştıklarında “bu ben olamam!” diye düşünürler. La Quinta, Kaliforniya’da lisanslı eğitim psikologu Stephanie Rosales:” Doğru desteği vermek burada anahtar rol oynar. Kendilerine problem çözmede iyi oldukları söylenen çocukların motivasyonu kendilerine zeki oldukları söylenen çocuklardan daha yüksektir. İkinci olarak bir şey zor gelince insanı yıldırır.” Bu yüzden “sen bir starsın” gibi genel övgü yerine, “cevabı bulmada farklı bir yol denemenle gurur duyuyorum” şeklinde başarılarını övün. Bir altın standardı koyacaksan ortaya, elindekinin altın olduğundan emin ol ve “iyice yaklaştın. Uğraşmaya devam et.” deyin.
Üstün Zekalıların Merak Duygusunu Övün
Okul öncesindeki çocuklar neredeyse merakla parlamaktadırlar. Brenneman: “Ancak yaşı ilerledikçe bazen bu merak azalır. İlgilerini çeken neyse, o konudaki heyecanlarını yitirmemede onları bileyin. Onların ne oynadığı ve ne hakkında konuştukları ile ilgili sorular soruyorsanız- benim oğlum gibi pokemon bile olsa-, daha zeki bir çocuğa sahip olmaya ön ayak olmaya başlamışsınız demektir. Çocuğunuz sorular soracaktır, siz karşılık olarak paylaşacağınız daha iyi şeyler arayın. Çocuğunuzu sizi heyecanlandıran- bir müzeye göz gezdirmek veya birlikte bir gösteri izlemek- şeylere yönlendirmek için zaman ayırın ve çocuğunuzu hoşlandığınız şeyin ne olduğu hakkında ve niçin hoşlandığınız konusunda konuşun. New York East Islip’te iki çocuk babası Rich Braun hafta sonları çalışırdı. Oğlu Erik ilkokuldayken oğluyla kendi ilgi duyduğu şeyleri paylaşabilmek için resmi olarak oğlunu okuldan izin alıp müze ziyaretine götürmüştür. Öğretmenleri Erik’in ne öğrendiğini ertesi gün paylaştıkça bu konuyu hep desteklemişlerdir. Braun şunu diyor:” Erik yıllar geçtikçe daha fazla öğrenme konusundaki hevesinin ve kendine güveninin arttığı gün kendini bir uzman gibi hissetmiştir” diye anlatmaktadır Brenneman.
Öğretilebilir Anlar Yakalayın
Gününüzü ele alırken çocuğunuza okul becerilerini geliştirme konusunda yardımcı olabilirsiniz. Ona bir yel değirmeni ile araba kullandığını söyleyin. “A bak bir yel değirmeni” demek yerine, “onların ne işe yaradığını düşünüyorsun” şeklinde soru sorun. Rosales: “ Detayların gözlenmesini teşvik etmek aynısını sınıfta da yapmasına yardımcı olacaktır. Bir mağazaya ziyaret; kelime hazinesini, matematik becerilerini ve finansal okuryazarlığı geliştirme fırsatı sağlayabilir. Meyveleri sepete koyarken 2 yaşındaki çocuğunuza meyvelerin isimlerini söyleyin, 3 yaşındaki çocuğunuzdan 4 tane gazoz kutusu bulmasını isteyin. 5 yaşındaki çocuğunuzdan hangi tahılı istediğini yazmasını isteyin. Daha büyük yaştaki çocuklar fiyatları, kuponları ve fiyatların büyüklüklerini karşılaştırabilir. Hollywood’da anaokulu öğretmeni olan Sarah Brown elmalar, muzlar ve küçük havuçlarla 2 yaşındaki öğrencilerine resim yaptırmıştır. Öğrencilerinin 4 yaşına geldiklerinde, kalem tutma becerilerinin yeni başlayanlardan daha iyi olduğunu fark etmiştir.
Çocuğunuz üstün zekalı veya ortalama da olsa, yapacağınız en iyi şey ona karşı ilgili olmanızdır. Onu kendini keşif yolcuğuna çıkarmanız, onun hangi kişisel karakterinin öne çıkacağı anlamına gelir. Yani diğer ifadeyle: çocuğunuzda en çok olmasını istediğiniz şey nedir? Mutluluk? Eğlence? Kendine güven? Sevilen birisi olması?
Hedefiniz çocuğunuzun yapabileceğinin en iyisini yapmasında ona yardımcı olmak değil mi? Buraya kadar okuduysanız, doğru yoldasınız.
Apple markasından çocuklarınıza aktaracağınız dersler:
- Yaptığınız işe aşık olun. Şu açık ki Steve Jobs’un tutkusu, onun zekasını ateşledi ve ailesine bu konuda müteşekkir oldu. Paul ve Clara Jobs Steve’i müdahaleci olmayan, destekleyen bir çevrede yetiştirdiler. Çocuklara denemeleri için izin verildiğinde, çocukların yaratıcılıkları yükselir.
- Farklı düşünün. Steve hiçbir zaman statükoyu kabul etmedi. Bir dahaki sefere çocuğunuzun yapması gereken bir projede akla gelen ilk şeyin haricinde en az iki tane farklı yol bulması konusunda birlikte beyin fırtınası yapın.
- Doğru anlayın. Jobs!un mükemmeliyetçiliği onun gelecekte talep edilebilecek ürünleri sezmesini tetiklemiştir. Her bitmiş iş için çocuğunuza destek vermeniz, onu tebrik etmeniz, onun kararlılığı öğrenmesini sağlayacaktır.
Üstün Zekalı Çocukları Nasıl Tanımlarız?
Bir çocuğu zeki bir yetişkine dönüştüren şey nedir? İşte size çocuğunuzun içindeki dehayı nasıl tanıyacağınızla ilgili ipuçları.
Anne karnında Mozart’tan anaokulunda Çince derslerine kadar, birçok aile çocuklarına modern yaşam tarzını sadece başarıya indirgeyen türde takviyeler vermeye/aldırmaya heveslidir. Tabii ki, çok baskıdan, aşırı programlamadan ve test/sınav stresinden bahsediyoruz. Neden çocuklar sadece çocuk olamıyorlar? Ancak çok azımız Amerika’daki oyun alanlarını ve anaokulu doğum günü partilerini dahi etkisi altına alan rekabetten korunmuşuzdur. Çoğunluk bu rekabet ortamının etkisi altında. Yabancı diller alfabe öğrenmeden erken yaşta başlıyor, anaokulu seviyesi dahi artık ikinci seviye kalıyor. Rutgers Üniversitesi Erken Çocukluk Eğitimi ve Araştırma Enstitüsünde yardımcı doçent olarak görev yapan Kimberly Brenneman:’Çocuğum yürümeye yeni başlamışken bir oyun alanında başka bir anneyle konuştuğumuzu hatırlıyorum. Anne övünerek şunu diyordu:” çocuğum bütün alfabeyi biliyor ve yirmiye kadar saymayı da biliyor.” Oğlumun da bunları eninde sonunda öğreneceğini biliyordum ama diğer yanım da diyordu ki “ benim çocuğum hakkında neden aynı şeyi söyleyemiyorum?”
Bu deha-manyaya rağmen her nedense ABD öğrencileri kendi uluslararası akranlarına yetişmek için mücadele ediyorlar. Ülkemiz çocuklarının performansı ön sıralarda olan matematik ve fen bilimlerinde harika yetenekleri yetiştiren Finlandiya, Singapur ve Güney Kore gibi ülkelerin gerisinde kalmaktadır. Çocuklarımıza çeki düzen vermeye yaklaşmışken nerede hata yaptık acaba?
Bir çocuğun üstün zekalı, zeki olduğunu söylediğimizde, tam olarak neyi kastediyoruz? Bazen basit olarak, kabaca erken konuşmaya başlamak veya yaşıtları nadiren kalem kullanabilirken kendi ismini yazabilmektir. Fakat çoğu zaman “ne olduğu bilinmeyen, gizemli” anlamına gelmektedir. Çocuğun meraklı olması, güçlü sezgilerinin olması ve doğal olgunluğa sahip olması onu öne çıkartan özelliklerindendir.
Geçen bahar, ünlü Apple firmasının başkanı, en çok ödül alan dijital araçların arkasındaki beyin, Steve Jobs öldüğünde, dünyanın her yerinde uzmanlar onu bu kadar zeki yapan şeyin ne olduğunu tanımlamak için araştırmaya koyuldular. Sıklıkla buldukları cevap Jobs’ın büyüleyici bir şekilde dönüştürücü olduğuydu. Zekayı kavradığımızda, zekaya sahip olanların sadece sınavların değil günlük yaşamda da nasıl en iyisini olduklarını anlayacağız.
Zeka ölçülebilir mi? Çocuğunuzun zeki olması için neler yapabilirsiniz? Okuldaki performansından kelime hazinesini, matematik becerileri ve yatırım fonları/finansal okuryazarlığı inşa etmeye yarayacak bir mağazaya yolculuğa kadar çocuğunuzdaki zekayı nasıl geliştireceğiniz ile ilgili aşağıda öneriler var.
Aşağıda yenilikçi yol göstericilerin bu işe nasıl başladığıyla ilgili kısa notlar var. Takip ediniz;.
*Albert Einstein
Modern fiziğin babası, görelilik teorisini ortaya koydu. Okuldan nefret etti.
*Oprah Winfrey
Medya patronu, hayırsever
Büyük annesi ona 3 yaşında -meşhur kitap aşkının başladığı- okumayı öğretti.
*Mark Zuckerberg
İnternet girişimcisi, Facebook kurucusu
Babası ona lisedeyken Atari Basic programlamayı öğretti.
*Jay-z
Rap’in kralı, pazarlamacı
Mutfak masasında müzik yapmadan duramıyordu, annesi ona bir CD çalar aldı.
*Gloria Steinem
Gazeteci, sosyal ve politik aktivist
11 yaşına kadar okula düzensiz gitti
*Alexander Graham Bell
Bilim adamı, mucit
12 yaşında dönen kürekler ve tırnak fırçalarıyla tahıldan kabuğunu ayırt eden bir araç geliştirdi ve arkadaşının babası ona küçük bir atölye açtı.
*Toni Morrison
Babası yazmasına ilham kaynağı olan zenci toplumun halk hikayelerini anlattı.
Üstün Zekalıların 80 Özelliği
Ya Çocuğunuz Üstün Zekalıysa?
Online Testimizle Çocuğunuzun Zeka Potansiyelini Keşfedelim.
www.zekatesti.com.tr
Zeka Geliştiren Kitaplar İçin TIKLAYIN
Zeka Geliştiren Zeka Oyunları İçin TIKLAYIN
Dikkat Dağınıklığı Hiperaktivite Disleksiye Eğlenceli Çözüm için TIKLAYIN